‘Kırmızı altın’: Safran
Safran, Crocus sativus L. veya ‘kırmızı altın’ olarak da adlandırılır. Daha önceki yazımda safranın antidepresyon ve libido üstündeki etkileri üzerine kısa bir makale paylaşmıştım. Bugünkü yazımda ise safranın diğer olumlu etkilerinden özellikle de obezite üzerindeki etkilerinden kısaca bahsedeceğim.
PMS (premenstrual sendrom)
Plasebo kontrollü bir çalışmada (20-45 yaş arası), en az 6 siklus düzenli regl olan ve PMS semptomları gösteren kadınlarda safranın etkinliği test edilmiştir (günde 2 kez 15 mg).
2 siklus sonrasında safranın PMS-semptomları üzerinde olumlu bir gelişme kaydedilmiştir.
Antioksidan etkisi
Safranın antioksidan etkisi, içindeki krosin ve safranal’ın varlığından kaynaklıdır. Safran hücreleri oksitatif strese karşı ve nörodejeneratif hastalıklara karşı korumaktadır.
Obezite
Obezite nörotransmitterlerde dengesizlik oluşumu ve düşük serotonin seviyesi ile bağlantılıdır. Kontrolsüz beslenme davranışı kilo alımına ve fazla kilolara yatkınlık oluştururken sıklıkla stres ile bağlantılı bulunmaktadır.
Randomize, çift körlü, plasebo kontrollü, hafif kilolu kadınlar üzerinde uygulanan klinik bir çalışmada (en azından yarısının öğün aralarında atıştırdığı) 8 hafta boyunca günde 2 kapsül 175 mg safran ekstresi (safranal oranı %0,3) verilmiştir. Safran grubunda ara öğün tüketenler %28 oranında azalırken, %55 oranında ara öğün tüketme gereksinimi azaltmıştır.
Plasebo grubunda ise hiçbir şey değişmemiştir.
Oral safran takviyesi doygunluğu arttırmakta, iştahı frenlemekte ve kilomuzun kontrolünde katkıda bulunmaktadır. Serotonin seviyesinin artışı memnun ve dengeli bir his oluşumuna neden olmaktadır.
Pankreatik lipaz frenleyicisi obezite tedavisinde etkinliği ve düşük toksisite nedeniyle anahtar rol oynamaktadır.
Orlistat, mide ve pankreas lipazlarını daha güçlü bir şekilde inhibe eder ancak krosin, pankreas lipazı için daha yüksek seçiciliğe sahiptir. Orlistat, toksik olmayan krosinin aksine, gaz ve ishal dahil olmak üzere gastrointestinal yan etkilere sahiptir.
Metabolik sendrom
Metabolik sendrom dediğimizde insülin direnci, glukoz intoleransı, hipertansiyon ve dislipidemiden bahsederiz.
8 haftalık bir çalışmada safran ve krosinin 42 sıçan üzerinde etkileri araştırılmıştır. Sıçanlar çalışma öncesinde 12 hafta boyunca yağlı bir diyet ile beslenilmiştir. Üç gruba ayrılmışlardır; normal diyet, yağlı diyet ve yağlı bir diyet artı orlistat. Kalan 4 tedavi grubu şu şekilde oluşmaktadır: yağlı bir diyet + düşük veya yüksek doz (40 ve 80 mg/kg/günde) safran özü veya krosin. Yüksek doz safran ekstresi ve krosin verilen sıçanlar yağlı diyete kıyasla düşük glikoz seviyelerine sebep olmuştur. Yüksek dozda safran ekstresi ve krosin yağlı diyete kıyasla düşük plazma insülin seviyeleri göstermişlerdir. Glikoz seviyelerini ve yağ asidi yıkımını kontrol eden adiponektin konsantrasyonu, yüksek doz safran özü ve krosin verilen obez sıçanlarda yüksek yağlı diyet kontrolüne kıyasla önemli ölçüde artmıştır. Yüksek doz krosin için, leptin seviyesi önemli ölçüde azalırken ghrelin seviyesi önemli ölçüde artmıştır.
Hipoglisemi ve antidiyabet
Safran, diyabetik sıçanlarda serum insülinini önemli ölçüde artırır ve kan şekerini düşürür. Krosin, serbest yağ asitlerini, insülin direncini, TNF-alfa ve leptin ekspresyonunu inhibe ederek, insülin duyarlılığını arttıran adiponektini ve insülin üretimini uyararak antidiyabetik özelliklere sahiptir.
Sedasyon
Safranal yatıştırıcı ve antikonvülsan etkilere sahiptir.
NREM uykusu derin uykuya benzer ve karakteristik delta dalgaları sergilemektedir.
Sağlıklı günler dileği ile…
Uzm. Dyt. Emel Yılmaz